De Graskaas Primeur komt er weer aan

Tekst: Alice Booij

Bijzondere dagen om een seizoensproduct onder de aandacht te brengen zijn er genoeg. Denk aan Vlaggetjesdag voor de allereerste nieuwe haring van het seizoen, de Beaujolais nouveau en de rode wijn die haar primeur beleeft op de derde donderdag van november. Ook de graskaas hoort in dit rijtje thuis. Zo’n vier weken nadat de koeien hun koeiendans hebben gedaan en vers groen gras in het rantsoen hebben gekregen. is het tijd voor de graskaas die zo’n vier weken heeft liggen rijpen.

Bijna 10 jaar geleden

Het is echter bijna 10 jaar geleden dat het ritueel van de graskaas met een groots opgezette, landelijke campagne is gevierd. Met het verdwijnen van het Productschap voor Zuivel is ook de viering van de graskaas verdwenen. In 2023 zijn de handen van kaaswinkels, kaasmakers en veehouders weer ineengeslagen om het begin van het graskaasseizoen weer te vieren. “Persoonlijk vond ik het heel jammer dat de wijze waarop graskaas gevierd werd helemaal voorbij was”, aldus Rick F.A. Brantenaar, directeur van de Stichting Foodspecialiteiten Nederland en daarvoor ondernemer met een foodspecialiteitenwinkel. Sinds zijn aanstelling als directeur is hij gedreven aan het lobbyen geslagen. “Dat is nu eindelijk gelukt. De graskaas krijgt zijn eigen primeurmoment.”

Brantenaar heeft niet alleen een nostalgische reden om de graskaas te vieren. “Kijken we naar de visbranche met zijn Hollandse Nieuwe, dan zien we precies wat wij missen voor de graskaas. Graskaas is een unieke Nederlandse traditie en specialiteit die terug moet komen op de kaart.” Heel belangrijk om de consumptie van kaas onder de aandacht te brengen, geeft hij aan: kaas is verminderd ‘top of mind’ geworden en dat moet veranderen. “De kaas-op-brood-consumptie is al 15 jaar aan het dalen. Als kinderen minder kaas op brood eten zullen ze dat later ook doorgeven als ze zelf kinderen krijgen.” De gemiddelde kaasconsumptie per hoofd van de bevolking in Nederland blijft overigens wel stabiel op zo’n 22 kilo per jaar.

Extra smeuïg en zacht

Hoe bijzonder is graskaas? De melk van de koeien die het eerste verse voorjaarsgras – gegroeid na een paar maanden winterrust – hebben gegeten is romiger, zo weet Gerard Schlingmann van Zijerveld-food te vertellen. “De melk die koeien van dat eerste gras maken bevat meer caroteen, geeft extra zacht vet en heeft een vollere smaak.” Ook hij is blij dat de eerste graskaas groot gevierd gaat worden. “Het allereerste gras, dat heb je maar één keer per jaar. Wanneer het gras gemaaid is, is het effect er niet meer.”
Graskaas is een jonge kaas, vier weken gerijpt en smeuïger, zachter en romiger van smaak, met dank aan meer onverzadigde vetten en linolzuur. Het is een kaas met een bijzonder karakter die een beperkte periode van het jaar te verkrijgen is. Alle ingrediënten dus voor een aftrap met een feestelijk, en natuurlijk ook tikkeltje commercieel tintje. “Het is een seizoensproduct dat deze bijzondere smaak vijf tot zes weken houdt, hiermee kunnen we het ‘nieuwe haring’-effect bereiken”, verklaart Schlingmann. Dit is bovendien de kans voor de kaasspeciaalzaken om het verhaal achter deze kaas te vertellen. Waarom is het zo bijzonder, wanneer kun je het kopen en natuurlijk ook waar komt de kaas vandaan? Het biedt de gelegenheid het principe van grond tot mond uit te leggen aan consumenten.” Een verhaal van de oorsprong van kaas vertellen is voor de handel van belang én voor melkveehouders. “En wellicht ook voor de supermarkten”, spreekt Schlingmann een wens uit. “Als het een groot item is zullen zij het ook weer gaan oppakken.”
Het doel van de graskaas is daarmee een producent-overschrijdend belang. “Dat gezamenlijke belang was wat versnipperd geraakt, maar nu hebben we het als gehele branche weer opgepakt. Met de primeur van de graskaas hebben we publiek en pers nieuws te vertellen”,  onderstreept Schlingmann. “Dat ‘triggert’ het koopgedrag en geeft altijd een plus in de omzet. Bovendien bereiken we nieuwe en ook jongere consumenten.”

Nationale Kaasweek

De dag van de graskaas staat in de agenda op vrijdag 26 mei, tijdens de Kaasmarkt in Alkmaar die vanaf 31 maart tot en met 29 september elke vrijdag van 10.00 tot 13.00 uur te bezoeken is op het Waagplein. 26 mei is geen willekeurige, maar een goed gekozen datum. Want het is wel met enige zekerheid te zeggen dat vier weken voor de datum – eind april – de koeien weer in de wei lopen. De graskaasdag valt bovendien in de door het Vakcentrum foodspecialiteiten geïnitieerde Nationale Kaasweek die van 26 mei tot en met 1 juni 2023 op de agenda staat. Het is een mooie gelegenheid voor ondernemers om hun klanten te ‘verwennen’ en leuke acties op te zetten, noemt Brantenaar als kans. “Daarmee krijgen ondernemers meer tijd en aandacht van hun klanten en zullen de ‘upselling’-kansen worden vergroot.” 26 mei wordt dan ook een landelijke feestdag met de eerste graskaas. Op weg naar een jaarlijks terugkerend evenement en een erkenning als Nederlands erfgoed.