Leden zuivelcoöperatie leveren naast melk ook haver en soja
Zuivelcoöperatie FrieslandCampina doet samen met leden-melkveehouders en Agrifirm ervaring op met de teelt van haver en soja als grondstof voor plantaardige dranken. “Het doel is een aantrekkelijk verdienmodel voor de boer te realiseren.”
(Uit Zuivelzicht nr. 5, mei 2023)
Tekst: Alice Booij
Wat doe je als gerenommeerd zuivelverwerker wanneer de vraag naar plantaardige dranken stilletjes aan toeneemt? FrieslandCampina kiest ervoor in deze nieuwe consumentenmarkt te stappen, eerst met Friesche Vlag Barista Haver, gevolgd door Chocomel Plantaardig. Met de recente introductie van haver- en sojadranken onder het merk Campina is de lijn van de zuivelverwerker nog meer zichtbaar. “De trend is er, en er zit groeipotentieel in”, signaleert Thomas Gribnau, marketing directeur bij FrieslandCampina. “Bedrijven als Alpro en Oatly verdienen er geld mee, dat kunnen wij ook.”
Vraag naar variatie
Gribnau geeft aan dat de plantaardige dranken nu nog een niche betreffen. “In Nederland bedraagt het aandeel plantaardige producten binnen het gehele zuivelsegment ongeveer 7 procent.” Hij voegt toe dat de groei de laatste jaren mede wordt gestuwd door een brede maatschappelijke discussie. “Discussies rondom onze voeding of over klimaatverandering beïnvloeden het consumentengedrag.” Bovendien is de vraag naar plantaardige dranken een vraag van consumenten naar meer variatie. “Vergelijk het maar met koffie. Daar zijn ook de cappuccino en café latte bijgekomen.” En tegenwoordig kan ook bij die cappuccino een alternatief voor de zuivel gebruikt worden. De Barista haverdrank zorgt voor een mooie schuimkraag. “Het zijn ook nieuwe doelgroepen die we met deze producten aanboren”, aldus Gribnau die cijfers ter illustratie heeft. “Bij de lancering van Chocomel Plantaardig, in het vierde kwartaal van 2022, bleek dat 80 procent extra aankopen waren. ‘Dus 80 procent van deze consumenten waren nieuwe kopers of bestaande kopers die meer kochten, slechts 20 procent switchte van zuivel naar plantaardig. En dat is dus ook 20 procent die daarmee niet naar een plantaardige concurrent is overgestapt.”
Opschalen
In 2022 startte FrieslandCampina een pilot voor teelt van haver, samen met Agrifirm. De pilot krijgt dit jaar een vervolg met het opschalen van het aantal telers. “Dit jaar zijn er 30 veehouders bij betrokken, 27 telen haver en 3 soja”, vertelt Gribnau. “Er is meer vraag en we willen er naar toe dat de gewassen voor de ingrediënten uit Nederland komen. Voor de 200 hectare haver en 50 hectare soja zijn de telers al gevonden. We gaan dit jaar samen leren en ervaring op doen.”
Het initiatief om in de markt van plantaardige dranken te springen werd overigens door niet alle leden-melkveehouders even goed ontvangen weet Gribnau. “Zoveel boeren, zoveel verschillende bedrijfstypen.” Agrifirm heeft contact gezocht met vooral melkveehouders die al een gemengd bedrijf hebben, geeft Gribnau aan. “Melk produceren of haver of soja telen zijn echt verschillende expertises.” Het doel is leren, vooral over hoe een goed verdienmodel te realiseren. “Voor de boer, maar ook voor de keten. Haver telen is hier duurder dan in andere landen, dus we moeten die meerprijs wel uit de markt kunnen halen.” De marketingdirecteur geeft aan dat onder andere het duurzaamheidskeurmerk On the way to PlanetProof, met bovenwettelijke eisen voor onder andere klimaat, dierenwelzijn en biodiversiteit, bewijst dat samen met de retail een meerprijs te behalen is. “We gaan als FrieslandCampina laten zien dat open staan voor nieuwe denkwijzen en verdienmodellen. Boeren denken hierbij mee om ook de volgende 150 jaar als coöperatie succesvol te zijn.”
Leveranciers Peter Aalberts en Jeanet Brandsma: ‘Goed dat coöperatie erop inspeelt’
Eigenlijk kwamen melkveehouders Peter Aalberts en Jeanet Brandsma uit Giethoorn bij toeval in de pilot van FrieslandCampina voor de teelt van haver terecht. “We wilden vorig jaar graan inzaaien om op een perceel in de nazomer genoeg tijd te krijgen om nog gras in te zaaien. Bovendien leek het ons gezien de oorlog in de Oekraïne wel slim om ook zelf krachtvoer te telen.” Het zaaizaad was al besteld toen hun teeltadviseur van Agrifirm kwam met de vraag: ‘wat dachten jullie van haver?’ Agrifirm zocht havertelers die ook lid bij FrieslandCampina zijn. “Een tijdje later hadden we in de gaten dat wij de enigen waren die op dat moment aan de pilot meededen”, lacht Peter.
Ze zaaiden 3,5 hectare haver en de teelt werd een succes. “Alles zat vorig jaar mee, we hadden een prachtige zomer en prima oogstomstandigheden, waarbij we ruim 7 ton haver per hectare aan opbrengst haalden.” Dat is één tot anderhalve ton boven het gemiddelde. Voor de teelt werken de melkveehouders samen met hu buurman die akkerbouwer is. “Hij zaait, doet de gewasbescherming en oogst het gewas.”
Het resultaat stimuleerde om ook dit jaar – inmiddels samen met 26 collega’s – haver te gaan zaaien, nu acht hectare. Zo makkelijk als het in 2022 ging, zo lastig is de start van 2023, signaleren Peter en Jeanet. “Haver zaai je tussen 15 maart en 15 april, maar door het natte voorjaar lopen we vertraging op.”
De ondernemers gaan met FrieslandCampina in de pilot op zoek naar een goed verdienmodel van de teelt van de haver. “Als rustgewas past het prima in de vruchtwisseling, maar saldo-technisch is het nog wel een uitdaging.” Het feit dat hun zuivelverwerker in de ontwikkeling en vermarkting van de plantaardige dranken investeert, kan op steun van Peter en Jeanet rekenen. “Het is een nieuwe markt en daar kun je als coöperatie maar beter zelf op inspelen dan het aan de concurrent overlaten.” Wat vinden ze zelf van de trend? Peter is positief kritisch. “Ik verwacht dat de vraag naar haverdrank tijdelijk is, de nutritionele waarde van dierlijke zuivel is veel hoger.” Jeanet voegt toe. “Het kan ook maar zo een blijvertje zijn en dan is het de uitdaging om de productie van de haver lokaal te houden.”