Melkprijs en inflatie bepalen volume- en waardegroei

Tekst: Mathieu Geuskens

De ontwikkelingen in de gehele sector zijn in 2022 gekenmerkt door de hoge kosteninflatie. Door het doorberekenen van hogere inputkosten aan klanten is het niet verrassend dat alle bedrijven in het afgelopen jaar een aanzienlijke omzetgroei hebben gerealiseerd. De groei is vrijwel uitsluitend gedreven door hogere verkoopprijzen, die in sommige gevallen met meer dan 25 procent stegen.

Stijgende prijzen, achterblijvende volumes

Vorige editie hebben we gekeken naar het resultaat van het Canadese Saputo, dat naast stijgende verkoopprijzen ook een hogere omzet heeft weten te realiseren door middel van volumegroei als gevolg van acquisities. De groei is vooral gerealiseerd in de industrie- en ‘foodservice’-segmenten, waarmee de lagere retailvolumes meer dan gecompenseerd zijn. Daarmee levert Saputo op het gebied van volumegroei de beste prestatie, aangezien de andere spelers een daling in volumes laten zien.

Zo verkocht Arla minder van zijn belangrijkste wereldwijde merken (Arla -4,3 procent; Lurpak -7,6 procent, Castello -6,9 procent). Voor het eerst in jaren resulteerde dit in een algehele volumedaling. Ook FrieslandCampina had moeite zijn volumes op peil te houden, mede doordat de melkaanvoer met 2,5 procent daalde. Het gevolg van een afname van het aantal leden (-6 procent). Fonterra uit Nieuw-Zeeland zag het productievolume (vooral van ingrediënten) met 160.000 ton afnemen. Desalniettemin heeft het bedrijf een omzetgroei van 11,6 procent gerealiseerd. Nestlé Dairy liet ook omzetgroei zien. Die kwam vooral van een sterke vraag naar premium-producten en verrijkte melk. De gerapporteerde omzet van melkproducten en ijs groeide met 5,5 procent. De kindervoedingsactiviteiten van Nestlé rapporteerden een sterke organische groei van 10,1 procent in China. Tot slot liet Danone een vergelijkbare ontwikkeling zien. De omzet van EDP (‘Essential Dairy and Plant-based products) steeg met 5,8 procent, ondanks 4,3 procent lagere verkochte volumes.

Minder marge, recordprijzen coöperaties

Kijkend naar de operationele prestaties in 2022, is een duidelijke splitsing te zien tussen coöperaties en private ondernemingen in de zuivelindustrie. Beide hebben de melkprijs fors verhoogd, waardoor de brutomarge in de gehele industrie steeds meer onder druk staat. Voor bedrijven met winstoogmerk heeft dit direct geleid tot lagere marges, terwijl coöperaties als FrieslandCampina en Arla stabiele marges blijven realiseren, terwijl een marktconforme melkprijs respectievelijk van € 57,4 cent/kg (+46,2 procent) en € 55,1 cent/kg (+38,8 procent) is betaald. Waar Arla en Fonterra de marge stabiel houden en de extra opbrengsten voornamelijk doorspelen naar de boer, heeft FrieslandCampina een licht hogere marge gerealiseerd, vermoedelijk deels om € 153 miljoen aan reorganisatiekosten te financieren.

Tegelijkertijd leveren de private bedrijven Danone, Nestlé en Saputo fors in op hun marge, al zijn deze in beginsel een stuk hoger dan die van de coöperaties. Dit laat duidelijk zien dat de private ondernemingen in 2022 qua melkprijs mee hebben bewogen met de coöperaties. De druk op de brutomarge die ze ervoeren, kon niet terugverdiend worden met een efficiëntere operatie.

Focus op kindervoeding en merken

Een thema in de financiële cijfers van 2022 is kindervoeding, die zowel in volume als in prijs een solide groei genereert. FrieslandCampina, Fonterra en Nestlé rapporteren een substantieel hogere vraag, vooral uit China en de VS. De laatste is aangewakkerd door tekorten aan kindervoeding als gevolg van problemen in de toeleveringsketen en een stopzetting van de productie door Abbott Labs, al is het maar de vraag of deze vraag blijft bestaan als de VS de lokale productie weer op orde heeft. Het verkopen van kindervoeding in opkomende markten lijkt een manier om de volumedaling in zuivel op de vangen. Dit brengt echter zijn eigen uitdagingen met zich mee, zoals toegenomen concurrentie en dalende geboortecijfers in China.

Een ander thema bij deze zuivelondernemingen is hun focus op strategische merken. Arla, FrieslandCampina, Nestlé en Danone richten zich in hun strategieën op merken met een hogere waarde. Voor Nestlé zou dit kunnen leiden tot een hoger aandeel van zuivel in haar productmix, ten gunste van laagwaardige segmenten zoals diepvriesproducten en water. Verder is de winstgevendheid van deze ondernemingen in 2022 onder druk komen te staan en lijkt dit een goede manier om hun winstgevendheid de komende jaren op peil te houden.

De vraag is echter hoe dit het komende jaar zal verlopen aangezien consumenten door aanhoudende inflatie steeds meer afstappen van A-merken. Dit suggereert dat de merkgerichte strategie niet is afgestemd op de eisen van de consument. Daarnaast winnen plantaardige alternatieven voor zuivel meer marktaandeel, hoewel het een uitdaging kan zijn om dit type product winstgevend te houden.

Herstructureringen en investeringen

Naast deze mogelijke druk op winstgevende afzetmarkten kampen zuivelondernemingen met beperkingen in de beschikbaarheid van melk, door een krimpende veestapel en toegenomen druk vanuit milieuregelgeving in hun voornaamste productieregio’s in Europa en Noord-Amerika. Om deze marktontwikkelingen het hoofd te bieden starten veel van deze zuivelgiganten herstructureringsprocessen die bepaalde overeenkomsten vertonen. Een voorbeeld is het terugdringen van het aantal productielocaties: FrieslandCampina bracht het aantal fabrieken terug van 65 naar 48 (2022) en Saputo ‘stroomlijnt’ de productie in de VS op een vergelijkbare manier (2023). Ook lijken Saputo en Nestlé in bepaalde markten allebei terug te gaan naar hun kern door productie (Nestlé in Afrika, 2022) of distributie (Saputo in het VK, 2023) uit te besteden aan externe partners.

Meer in het algemeen blijven opkomende markten als China en India interessante groeimarkten voor zuivelondernemingen. Nestlé is onder meer van plan om tegen 2025 US $ 613 miljoen in India te investeren om zijn activiteiten te versnellen. Ondertussen heeft Danone in 2023 geïnvesteerd in een nieuwe R&D-faciliteit in China.

Toegenomen concurrentie

Bovenstaande laat zien dat de concurrentie tussen zuivelondernemingen op meerdere fronten zal toenemen. Zowel volume- als waardegroei kunnen in de toekomst onder druk komen te staan. De bedrijven komen in actie door meer op merken te focussen en te investeren in efficiëntie. Hoewel merken doorgaans een goede manier zijn om de verwaarding van melk te verbeteren is het in tijden van inflatie maar de vraag of dit op korte termijn haalbaar is.

De grotere bedrijven worden ook uitgedaagd door kleinere bedrijven zoals Royal A-ware, die steeds groter marktaandeel aan het verwerven zijn. Deze kleinere bedrijven zijn flexibeler en hebben bewezen sneller in te kunnen spelen op veranderende marktomstandigheden. Kleine bedrijven kunnen zich ook in niches positioneren: dat kan voor hen een verschilmaker zijn, meer dan voor grotere bedrijven. Aan de andere kant hebben grotere bedrijven qua schaal een voordeel en daarmee het potentieel voor meer operationele efficiëntie op de langere termijn. De vraag zal zijn welke schaal het uiteindelijke voordeel weet te realiseren: de zuivelgiganten met een wereldwijde afzetmarkt of kleinere, wendbare organisaties.

Mathieu Geuskens is zuivelanalist bij A-Insights.