NZO gaat rol pakken in ‘feiten-vrij’ debat

Tekst: Bert Kleiboer

De nieuwe NZO-directeur Joep Rats zegt dat hij zich in zijn inwerkperiode heeft verbaasd over de toon en inhoud van het politieke en maatschappelijke debat. “Wat me met name opviel is hoe ‘feiten-vrij’ discussies worden gevoerd; door allerlei partijen. De opinie overheerst en er is veel te weinig aandacht voor de vraag hoe het echt in elkaar zit. En dat wordt gewoon geaccepteerd!” Die feitenvrijheid is op dit moment de grootste bedreiging voor de zuivelsector, vindt voorzitter Albert de Groot. “Vanuit een politieke omgeving worden dingen gezegd over de zuivelsector die niet op feiten gebaseerd zijn, vaak onjuist zijn en zeker geen recht doen aan het volledige verhaal.”

De Groot en Rats zeggen dit in een gesprek dat ze begin oktober hebben met een aantal journalisten van de agrarische vakpers. De twee voorlieden zijn eerder dit jaar in functie getreden. Joep Rats (47) is sinds juni directeur. Hij was daarvoor in verschillende functies actief in belangenbehartiging en organisatieontwikkeling van het Nederlandse bedrijfsleven, onder meer bij MKB-Nederland, VNO-NCW en Bouwend Nederland. Albert de Groot (55) is in juli benoemd als voorzitter. De Groot is al 30 jaar werkzaam in de zuivel, sinds 2016 als CEO bij Vreugdenhil Dairy Foods. Rats is nieuw in de zuivelsector. Hij maakt zijn entree in een periode waarin de melkveehouderij op z’n kop is gezet door de stikstofcrisis en een aantal andere grote politieke dossiers.

Bühne

De NZO gaat zich namens de industrie actiever opstellen. “We zullen meer zichtbaar zijn dan in het verleden”, belooft Rats: “We willen een organisatie zijn die zelfbewust en vanuit de kracht van ons eigen verhaal met iedereen het gesprek aangaat. We zijn bereid over moeilijke onderwerpen te praten en oplossingen te zoeken.” Het bestuur van de NZO, dat sinds oktober een nieuwe samenstelling heeft (zie kader), gaat aan de slag om de strategie te herijken, kondigt De Groot aan: “We gaan samen met onze leden bespreken hoe we ons verhaal beter over de bühne krijgen.”

Wat is dat verhaal volgens hem? “Het volledige verhaal gaat over duurzaamheid, economie, leefbaarheid van het platteland en gezonde voeding”, zegt de voorzitter. “Zuivel is een magisch product. Een gezond en duurzaam voedingspatroon kan niet zonder zuivel. Bovendien, als je in kringlopen denkt, dan heb je naast plantaardige ook gewoon dierlijke systemen nodig.”

Tweede Kamer-verkiezingen

Een voorproefje van de actieve opstelling is het  document van de NZO met een aantal concrete aandachtspunten voor de komende Tweede Kamer-verkiezingen. “Daarin zeggen we dat zuivel en Nederland onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.” De organisatie benoemt in het document thema’s die relevant zijn voor de industrie, zoals concurrentiepositie, energietransitie en het belang van gezonde voeding. De NZO laat zich niet uit over beleidsonderwerpen die de omvang van de veestapel of boerenbedrijven bedreigen, zoals stikstof, mestwetgeving of natuurbescherming. “Dat is niet onze rol”, zegt De Groot. “We zijn een industrievereniging, geen belangenorganisatie van de primaire sector. Daar hebben we in Nederland voldoende andere partijen voor.”

Er zijn wel veel raakvlakken. “We zijn als industrie een heel grote belanghebbende van de melkveehouderij. Wij kunnen bepaalde standpunten onderschrijven of ondersteunen, maar we zijn daarin niet de drijvende kracht.” De twee werelden komen bij elkaar in ZuivelNL, legt hij  uit. ”In ZuivelNL zijn zowel organisaties van de primaire sector als de NZO vertegenwoordigd. Daar hebben we bijvoorbeeld Duurzame Zuivelketen belegd.”

Kritische massa

Waar NZO zich wel over uitlaat is het belang van een primaire sector met voldoende omvang. Dat is voor de industrie essentieel om efficiënt te opereren en concurrerend te blijven in de markt. Schaal is ook nodig om te kunnen investeren in innovatie en verduurzaming. Hoe groot moet die kritische massa zijn? “Daar kun je geen getal aan hangen”, zegt De Groot. “Moet je dan een percentage krimp noemen, een hoeveelheid melk of een aantal koeien? Het is ook niet aan ons om daarover een standpunt in te nemen. Gesprekken over krimp hebben in eerst instantie betrekking op primaire sector.”

Krimp is voor de heren sowieso geen uitgemaakte zaak. De Groot: “Wij zien dat de zuivelmarkt groeiende is en denken dat wij in Nederland daar een rol te vervullen hebben.” Directeur Joep Rats vindt het voorbarig om te spreken over krimp voor de industrie: “Als je naar de feiten kijkt, zie je dat we ook in het afgelopen jaar nog licht zijn gegroeid.” De realiteit is dat er wel grote uitdagingen liggen, erkent de directeur. Juist daarom hebben ondernemingen ruimte nodig, zegt voorzitter De Groot: “We lopen in Nederland voorop. Alle leden van de NZO hebben een duurzaamheidsprogramma met bovenwettelijke doelen. Er gebeurt dus al heel veel en ik denk dat er nog veel meer kan.”

Gelijk speelveld

De NZO staat op het standpunt dat ondernemingen moeten kunnen opereren in een gelijk speelveld, in elk geval in Europees verband. Dat staat onder druk met nationale plannen voor bijvoorbeeld de stikstofwetgeving of het convenant dierwaardige veehouderij. “We moeten oppassen voor politieke ‘greenwashing’, ideeën en voorstellen die voorbijgaan aan de realiteit”, vindt De Groot. “Onze inzet is dat alle spelers dezelfde regels en duurzaamheidsstandaarden hanteren. Dat zorgt voor eerlijke concurrentie en bevordert duurzaamheidstransitie op een bredere schaal in Europa.”

Met ruimte voor private duurzaamheidsinitiatieven met bovenwettelijke eisen, bijvoorbeeld via melkstromen PlanetProof en ‘Beter voor …’. zorgt de zorg de markt vervolgens voor een versnelling van de transitie. “Wij denken dat bedrijven kunnen concurreren door eigen accenten aan te brengen, dat houdt de markt scherp.”

De Groot is kritisch op overheidsplannen om het aandeel biologisch te vergroten naar 15 procent zoals de Nederlandse minister Adema wil, of zelfs 25 procent zoals de Europese Commissie ambieert. “Wij zien biologisch als een melkstroom met een bepaalde filosofie. Dat is prima, wij hebben bij Vreugdenhil ook klanten voor biologisch. Maar ik vind het ongewenst om het aandeel aan de productiekant te stimuleren als daar geen markt tegenover staat. Dan krijg je een gedrocht.”

Behapbaar transitiepad

De zuivelindustrie is zich bewust van de maatschappelijke uitdagingen, zeggen de voorlieden. Rats: “Wij willen als sector meedoen in de maatschappij, en we zullen ook gewoon moeten leveren. Daar lopen we niet voor weg. Waar we heel veel moeite mee hebben, is als mensen gewoon zeggen: doe maar gewoon 30 of 50 procent van de veestapel weg. Dan heb je geen gesprek. Het verminderen van de productiecapaciteit kan geen doel op zich zijn. Wij willen het gesprek voeren over de maatschappelijke doelen en hoe we die gaan bereiken. Daar hoort een bepaald pad bij. Er moet veel gebeuren – veranderingen, innovatie, marktontwikkeling – daar heb je tijd voor nodig. Dáár willen we het over hebben. Wat wij willen is een behapbaar transitiepad. Er kan veel, mits we de kracht van het Nederlandse zuivelcomplex behouden. Daarom vinden we die kritische massa zo belangrijk.”

Bestuur NZO

De Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) is de branchevereniging van de zuivelindustrie. De vereniging heeft dertien leden die ongeveer 98 procent van de productiecapaciteit in de zuivelindustrie vertegenwoordigen. Recent zijn Jan Anker (Royal A-ware), Dustin Woodward en Koert Verkerk (beiden FrieslandCampina) toegetreden tot het bestuur. Eerder dit jaar is Albert de Groot benoemd tot voorzitter. In die functie volgt hij Hein Schumacher op die zijn positie als ceo van FrieslandCampina verruilde voor een functie buiten de zuivelindustrie.

Het bestuur bestaat uit: Albert de Groot (voorzitter), CEO Vreugdenhil Dairy Foods; Raymond Noordermeer (penningmeester), algemeen directeur De Graafstroom; Jan Anker, CEO Royal A-ware Food Group; Klaas Hokse, algemeen directeur Rouveen Kaasspecialiteiten; Dustin Woodward, president Europa, FrieslandCampina; Koert Verkerk, manager ‘public affairs’ FrieslandCampina.