‘Veranderende wereld vereist nieuwe skills zuivelprofessional’

Tekst: Jelle Feenstra

Een nieuwe generatie zuivelprofessionals op MBO- en MBO+-niveau, dat is het doel. Dat moet gestalte krijgen door middel van intensiever samenwerken tussen onderwijs en industrie, vernieuwende onderwijsvormen en het meer samen delen van kennis en onderzoek. De plannen hiervoor zijn tijdens een aftrapbijeenkomst op 9 maart in Leeuwarden gepresenteerd. FrieslandCampina, Aeres MBO Leeuwarden en Hogeschool Van Hall Larenstein slaan de handen ineen om te komen tot een Centre of Vocational Excellence Dairy, kortweg CoVE Dairy.

Krapte op arbeidsmarkt

Krapte op de arbeidsmarkt maakt het vinden en binden van geschikt personeel tot uitdaging nummer één voor werkgevers. Neem FrieslandCampina. De zuivelcoöperatie heeft operators, monteurs, logistieke medewerkers en experts op gebied van automatisering nodig. “Maar er is meer vraag dan aanbod, waardoor we de gaten nu opvullen met uitzendkrachten, migranten en zijinstromers. Zij hebben niet altijd de vaardigheden die we zoeken en moeten daarom onze eisen soms bijstellen”, schetst manager ‘rewards’ Jan Helms van FrieslandCampina.

Om het tij te keren zoekt FrieslandCampina nadrukkelijker de samenwerking met scholen. Zo geven professionals van de zuivelcoöperatie gastcolleges en op de productielocatie in Beilen is gestart met een nieuwe manier van opleiden. “Vakvolwassen monteurs dragen hun kennis over aan jonge monteurs. Dat gebeurt onder leiding van MBO-onderwijsdocenten. Deze nieuwe vormen van samenwerking hebben op alle terreinen nodig, om voldoende goed geschoolde mensen te krijgen”, vertelt Helms.

CoVe Dairy-projecten in negen landen

De samenwerking tussen FrieslandCampina en de onderwijsinstellingen Aeres MBO en Hogeschool Van Hall Larenstein wordt nu geformaliseerd en uitgebouwd in een van de negen Europese CoVe Dairy-projecten. Dat zit zo: vanuit de Association of European Dairy Industry Learning (AEDIL) is samen met acht andere landen het Erasmus+project CoVe Dairy gedefinieerd. Erasmus+ is het EU-programma voor onderwijs, opleiding, jeugd en sport. Het doel van dit internationale zuivelproject is om in elk land te komen tot een Centre of Vocational Excellence (CoVE) op het gebied van zuivel, dat aan de slag gaat om kennisuitdagingen in de zuivelindustrie slagvaardig op te pakken.

De Europese Unie wil dit omdat zij de zuivelsector ziet als een belangrijke sector die volop bezig is met groene technologie en duurzame voedingsoplossingen. Het realiseren van voedselduurzaamheid en voedselzekerheid vraagt om goede en flexibele vakmensen, vindt Brussel. De bedoeling is vanuit de projecten kennis over te dragen en te bundelen in nationale en Europese CoVe Dairy-platforms. Het gaat dan om technische zuivelvaardigheden, digitale vaardigheden, groene vaardigheden of sterke partnerschappen. Er is Europese financiering tot april 2026, daarna moeten de CoVe’s zichzelf bedruipen.

Het nieuwe opleiden

Het Nederlandse projectteam van CoVe Dairy bestaat uit Karin Vinke van FrieslandCampina, Koos de Vries van Hogeschool Van Hall Larenstein en Wijnand Verschuur van Aeres MBO Leeuwarden. Tijdens de ‘kick-off’-bijeenkomst is de kern van hun boodschap dat voor voldoende vakbekwame zuivelmedewerkers een verdiepende vorm van samenwerking nodig is tussen onderwijs, bedrijfsleven en onderzoek. “Het nieuwe opleiden zien we als een cocreatie van bedrijfsleven, onderwijs en onderzoek. We worden samen verantwoordelijk voor het ontwikkelen van flexibele vakmensen en leren van elkaar. Technische, technologische en digitale vernieuwingen gaan zo snel, dat we die bijna niet meer kunnen bijbenen in het onderwijs. Die kennis zit bij de bedrijven en hun leveranciers. Omgekeerd kunnen wij hen helpen met kennisontsluiting en de manier van overdragen. Daarom moeten we veel meer samen op weg”, stelt Verschuur.

Leren van elkaar

Hoe? Verschuur: “Door bijvoorbeeld in de bedrijven, op de scholen of in de onderzoekswereld gezamenlijk te werken aan producten en projecten, waarbij je elkaar beter leert begrijpen en inzicht krijgt in elkaars cultuur en belangen. Je creëert als het ware een gezamenlijk belang. Docenten en studenten leren van professionals in de bedrijven en omgekeerd. Daardoor stijgt het kennisniveau, sluit de theorie beter aan op de praktijk en worden alle partijen aantrekkelijker voor studenten en toekomstige vakmensen.” Rien Komen van Aeres: “Met dit CoVE Dairy-project kun je de verschillende problemen tackelen, door in een community met docenten, werkgevers en studenten samen op te trekken en antwoorden te vinden op vraagstukken.”

Jan Helms van FrieslandCampina: “Er gebeurt van alles: het gaat over stikstof, we zitten middenin een grote transitie, we komen met havermelk en plantaardige chocomel op de markt. Dat alles geeft wel aan hoe zeer de wereld in beweging is. Dat heeft invloed op onze mensen, onze medewerkers. Op al die fronten vraagt dat om nieuwe vaardigheden en bijscholing. Ontwikkelingen in digitalisering gaan zo hard dat mensen in het bedrijf zelf de regie moeten nemen. Mensen moeten het zelf gaan leren in ons bedrijf in plaats van dat wij de mensen leren, dat is de grote uitdaging.”

Open voor iedereen

Alle 15 deelnemende zuivelondernemingen van de Zuivelacademie, de digitale kennis- en leeromgeving voor lerenden in de Nederlandse zuivelindustrie en het middelbaar beroepsonderwijs, hebben een uitnodiging gekregen voor de ‘kick-off’. Een handvol bedrijven heeft acte de présence gegeven. Projectleider Verschuur nodigt hen van harte uit aan te sluiten bij het CoVe Dairy-project. “Het initiatief staat open voor alle zuivelondernemingen en ook toeleveranciers zijn van harte welkom.”

Inzet van moderne leerfaciliteiten

In de Nederlandse CoVE worden opleidingsvormen ontwikkeld met gebruik van de automatiserings- en robotiseringslijn bij Aeres MBO in Leeuwarden en de DigiCooker in het Food Application Center for Technology (FACT) bij Hogeschool Van Hall in Leeuwarden. Deze pilotfaciliteiten worden ingezet bij het trainen van digitale en moderne processingvaardigheden. “De apparatuur staat in een veilige omgeving, waar het niet erg is als er fouten worden gemaakt. In een praktijkomgeving is dat meestal onmogelijk omdat fouten in een proces meteen leiden tot afkeuring van producties, downtijd en mogelijk zelfs gevaren voor voedselveiligheid”, geeft Wijnand Verschuur het belang aan. “Door veel extra sensoren worden er veel procescondities real-time vastgelegd. Ze zijn daarmee uitermate illustratief om procesproduct relaties te bestuderen onder leiding van ervaren operators.” Nieuwe recepturen kunnen eenvoudig op pilotschaal worden getest. Hiermee kunnen datavaardigheden en procesinzichten in interventies effectief worden getraind. “In zuivelfabrieken die steeds digitaler worden, zijn dat onmisbare vaardigheden”, denkt Verschuur.